شه‌ونم يه‌حيا
وارڤین – هەولێر: "شەونم یەحیا" خوێندكاری دكتۆرا لە بواری سۆسیۆ - فیلۆسۆفی لە زانكۆی سۆربۆن، لە گفتوگۆیەكی تایبەت بە وارڤین، پرسی توندوتیژی دژ بە ژن و پەراوێزخستنی ژن لە كارەی سیاسی و چالاكی و كاری رێكخراوەی ژنان لە هەرێمی كوردستان دەخاتەڕوو و رادەگەیەنێت، "بۆشاییەكی فراوان لەنێوان ئافرەتانی كۆمەڵگە و رێكخراوەكانی ئافرەتان هەیە" و لە بارەی رەوشی گشتی كۆمەڵگەشەوە دەڵێت: " لە دیموكراسیەتێكی ئیفلیج و كۆمەڵگەیەكی نەخۆش لەرووی سیاسیەوە هیچی دیكە نابینم".
پرسی توندوتیژی لە نێوان دوالیزمەی ئاین و كلتووردا
وارڤین: لە هەرێمی كوردستاندا رۆژانە ژن بە پاساوی جیاجیا دەكوژرێت و توندوتیژی بەرامبەر دەكرێت، هەندێك هۆكارەكەی بۆ كلتووری باوی كوردی و هەندێكیش بۆ ئاینی دەگێڕنەوە، بە بڕوای ئێوه ئەو توندوتیژیانە چ پاشخانێكیان هەیە؟
شەونم یەحیا: بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە پێویستە هەردوو هۆكار شیبكەینەوە، بۆچوونەكان جیاوازن، رەنگە هەندێ كەس توندوتیژی دژ بە ژنان بۆ كلتور بگەڕێنیتەوە و هەندێكیان بۆ ئاین، لە كۆتاییدا هەردوو بۆچوونەكە راستن، دەبێت بزانین ئەوانە كێن، كە ئاین بە فاكتەرێك دادەنێن بۆ توندوتیژییەكان؟
من زیاتر لە هەڵگری ئەو فیكرانەوە دەبیستم، كە خاوەن ئایدیۆلۆژییایەكی سكۆلاریزمن و فیكری چەپن لە كۆمەڵگەی كوردی، دەنا ئەگەر هەمان پرسیار لە كەسایەتیكی ئاینی بكەی رەنگە شیكردنەوەیەكی تەواو پێچەوانەت بداتێ، بۆیە دەتوانم بڵێم دوو ئاراستەی جیاوازە، بێ ئەوەی بزاندرێت، كە توندوتیژییەكان كردارێكی لە ناكاوە لە ئەنجامی هەڵوچوونی مرۆڤەوە دروست دەبێت.
زۆرجار هۆكارەكانی پشت دروستبوونی رووداوێك یان كارەساتێك شاراوەیەو و هەقیقەت بزر دەبێت لە نێوان ئەو دوو كەسایەتیەی كە بەشدارن لە خوڵقاندنی ئەو كارەساتە.
بۆیە من پێم وایە هۆكاری هەر حاڵەتێكی توندوتیژی لە یەكدیەوە جیاوازە، پاشخانی پشت دروستبوونی توندووتیژییەكان لە هەڵچوون و عصبیەتی مرۆڤێك بەرامبەر بەوی ترە، هەروەها فەزای دەرەوەی خێزان بێگومان ئەو گۆڕانكارییە خێرایانەی كەبەسەر كۆمەڵگەی كوردیدا هاتووە لەو چەند ساڵەی رابردوو هۆكارێك بوو بۆ زیادبوونی كێشە كۆمەڵایەتیەكان و پێكدادانی كلتوری و ئاینی، لێرەدا گرنگە قسە لەسەر تیۆرییەكانی گۆڕان بكەین كە تیۆری ئابووری و ململانێ و تەكنەلۆژیا ....هتد، تاچەند كاریگەرییان لە دروستبوونی توندوتیژییەكان كردووە.
وارڤین: كەواتە پرۆسەی گۆڕان لە كۆمەڵگەی كوردیدا كاریگەری هەیە لە سەر دیاردەی توندوتیژی، بە تایبەتی ئەو گۆڕانكاریانەی كە كۆمەڵگە بە ئاراستەی كرانەوەی زیاتر ئاراستە دەكەن..
شەونم یەحیا: لە پرۆسەی گۆڕاندا تاك، یان لەگەڵ گۆڕانە و قبوڵی دەكات قبوڵكردنی گۆڕان لێرەدا لایەنی ئیجابیە لەلای تاك، یان دژی گۆڕانكاریەكەن كە ئەمە لایەنی سلبیە لەلای تاك، یان بێدەنگن و هیچ هەڵویستێكیان نیە، لە كۆمەڵگەی كوردیدا تاك بەشێوەیەكی گشتی هەر گۆڕانێك لە دەرەوەی ئاین و عورف و تەقالید بێت ئەوان رەفزی دەكەن و ئەو گۆڕانە سلبیە بەلایانەوە ئەگەر لەدەرەوەی ئاین و نەریت بێت.
بۆ نموونە رێبوار سیویلی دەڵێ: "رۆشنبیر لە گۆڕانی كۆمەڵگە رۆڵێ كەمی بینیوە چونكە ئەو شتانەی كە ئێمە ناویلێدەنێن نەریتە كۆمەڵایەتیەكان بە دەگمەن رۆشنبیر توانیویەتی خۆی لێ رزگار بكات، نەك هەر ئەوەندە، بەڵكو ملكەچی نەریتە كۆمەڵایتیەكانیشە ".
بۆیە ئەمڕۆ دەبینین كەوا بەردەوام پێكدانی كلتوری و ئاینی لە كۆمەڵگە وجودی هەیە، بیگومان ئەو پێكدادانانە راستەوخۆ دەگوازرێتەوە بۆ ناو خێزانەكان و ئافرەت دەبێتە قوربانی ململانێ و توندوتیژییەكان.
چونكە گۆڕان بەهۆی دروستبوونی ململانی لە نێوان داب و نەریتی دێرین و لەگەڵ بەها و نۆرمە تازەكان وەكو (كلتوری كە زادەی ململانێ فیوداڵیە لەگەڵ كلتورێك، كە لە ئەورپا گەشەی سەندووە تازە دەگاتە كوردستان بۆنموونە لە كۆمەڵگەی ئەوروپا بایەخ بە ئازادی تاك دەدرێت، بەڵام لەكۆمەڵگەی كوردی تاك دەكرێت بە قوربانی كۆمەڵ، ئەو فیكرانەش لە رێگای تەكنەلۆژییاوە دەگاتە كۆمەڵگەی كوردی وادەكات هاووڵاتی كورد وشیار بێتەوە و داوای یەكسانی و دیموكراسیەت و عەدالەتی كۆمەڵایەتی، ئازادی رادەربڕین و دابینكردنی مافی تاكە كەسی و نەهێشتی توندوتیژی لەسەر ئافرەتان بكات .
من لەو بڕوایەدام نادادپەروەرییەكانی كۆمەڵگە جا چ لە رووی سیاسی، یان كۆمەڵایەتی، یان ئابووریەوە بێت، راستەوخۆ كاریگەرییان لەسەر زیادبوونی توندوتیژییەكانەوە دەبێت، بۆیە ئەگەر ئەو پرسیارە لەهەر تاكێك بكەیت لەو كۆمەڵگە و پێ بڵی ئایە تۆ هەست بە دادپەروەری دەكەیت لە سیستەمی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابووری؟ رەنگە بەرزترین رێژە بە "نەخێر" وەڵامت بداتەوە ، من پێم وایە هەبوونی سیستەمێكی كۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابووری دادپەروەر رێژەی توندوتیژییەكان بەشێوەیەكی گشتی كەمدەكاتەوە بەتایبەتی توندوتیژی دژ بە ژنان .
وارڤین: لە دوای روخانی بەعس 2003 كۆمەڵگەی كوردی بەرەو رووی گۆڕانكارییەكی ماددی بەرفراوان بوویەوە، بە تایبەتی لە رووی كرانەوە بە رووی جیهانی دەرەوە و بڵاوبوونەوەی تەكنۆلۆژیای پەیوەندیكردن.. ئەمە تا چەند پەیوەندیدارە بە مەسەلەی توندوتیژییەوە؟
شەونم یەحیا: بەڵێ بێگومان كۆمەڵگەی كوردی لە دوای رووخانی رژێمی بەعس رووبەڕووی كۆمەڵێك گۆڕانكاری بوەوە بەتایبەتی لەرووی مادییەوە، یەك لەو بوارانەش هۆیەكانی پەیوەندی و ئینتەرنێت و مۆبایل بوون، ئەمەش لایەنی ئیجابی و سلبی خۆی هەبوو، لایەنی ئیجابی بڵاوبوونەوەی تەكنەلۆژیا ئاسانكردنی كاروباری هاوڵاتیان و راپەراندنی كارە زەروورییەكان، لایەنی سلبی بەبێ ئامادەسازی بۆ ئەو قۆناغە، چونكە ئەم هۆیانەی پەیوەندیكردن لە كاتێكدا هاتنە ناو كۆمەڵگەی كوردی، كە ژیانی تاك لە رووی كۆمەڵایەتی و سیاسیەوە سەركوت كرابوو بە تایبەتیش سنورداركردنی ئازادی و رەفتاری ئافرەت.
دەرگاكانی پەیوەندیكردن بە دەوروبەرەوە بەروویاندا داخرابوو، لە راپۆرتێكی گۆڤاری "گوڵان" ئاماژە بە لایەنە سلبیەكانی بەكارهێنانی تەكنەلۆژیا بە تایبەتی مۆبایل و ئەنتەرنێت دەكات و بۆچوونی چەندان توێژەی كۆمەڵایەتی و دەروونی و هاوڵاتیانی وەرگرتووە كە ئاماژە بە كاریگەری خراپ بەكارهێنانی مۆبایلەوە دەكەن لەلایەن گەنجەكان كە بۆتە هۆی دروستبوونی چەندان كێشەی كۆمەڵایەتی، هەر لەو راپۆرتەدا هاتووە "تەنیا لە ساڵی 2011دا لە ماوەی 12 مانگدا (560) كەیسی جیاواز هاتۆتە بەردەستی بەڕێوبەرایەتی توندوتیژی دژ بە ئافرەتان، كە هەموویان لە كۆتاییدا بە جۆرێك لە جۆرەكان پەیوەستن بە خراپ بەكارهێنانی مۆبایلەوە".
هەروەها دەڵێن "ئەو تاوانەی كە ئەنجامدراون جۆراو جۆرن، هەندێكیان بە هەڕەشەی كوشتن كۆتایی هاتووە، یان دەرهێنانی لە قوتابخانە، یان تەڵاقدراون".
هەر بە گوێرەی راپۆرتێكی دیكە كە لە سایتی "گوڵان" بڵاوكراوەتەوە، كە لە ئاماری دادگای شاری هەولێر وەرگیراوە ئاماژە بەزیادبوونی رێژەی تەڵاقدان دەكات لە ساڵی 2011 "تەنیا لەماوەی 9 مانگ لەهەر چوارپارێزگای هەرێمی كوردستان بەم شێوەیە لە شاری هەولێر 1458، سلێمانی 536، دهۆك 491، كەركوك / گەرمیان 383، لەو راپۆرتەدا هۆكارەكان بۆ ئامرازەكانی تەكنەلۆژیا گەڕاندراوەتەوە، بەتایبەتی مۆبایل، ئەنتەرنیت و كاریگەری زنجیرە تەلەفزیۆنیەكان".
بۆیە دەتوانین بڵیێن كەوا بڵاوبوونەوەی تەكنەلۆژی لە كۆمەڵگەی كوردی بەبێ وشیاریكردنەوەی تاك وچۆنیەتی سوود وەرگرتن لەو ئامێرانە بووە هۆی بڵاو بوونەوەی چەندان كێشەی كۆمەڵایەتی، لەناكاو بڵاوبوونەوەی هۆكایەكانی تەكنەلۆژیا بەبێ ئامادەسازی و هۆشیاری كۆمەڵایەتی كاریگەری سلبی هەبوو بەشێوەیەكی رێژەیی و رۆشنبیران وەكو پێویست نەیانتوانی ئاگاداری ئەو لایەنە بن و ئاگاداری ئەو گۆڕانكارییانە بن، كە لە ئەنجامی تەكنەلۆژییاوە بەسەر كۆمەڵگەی كوردی دێنن. تاك هوشیار بكەنەوە لە چۆنیەتی سود وەرگرتن لەو هۆكارانە.
پێم وایە گۆڕان لە كۆمەڵگەی كوردی پێویست بوو بە بە تدریجی هاوسەنگ بێت، بەڵام گۆڕانی كلتوری لە كۆمەڵگەی كوردی لایەنەی ماددی زووتر گۆڕانی بەسەردا هاتووە وەك لە لایەنی مەعنەوەی.
كلتور هەر كۆمەڵگەیەك لەدوو لایەن پێك دێت لایەنێكی "مەعنەوی" كە كۆكراوەی عورف و عادات و تەقالید كۆمەڵگە دەگرێتەوە و لایەنێكی "مادی" هەموو ئەو شتە بەرجەستكراوانەیە، كە مرۆڤ دەتوانێت دەستیان لێبدات.
بۆیە دەتوانین بڵێین كە هەندێ بنەماو پرنسیپی مۆرالی و ترادیسیۆنالی هەیە تاك ناتوانێ حیسابیان بۆ نەكات بەتایبەتیش ئاین و ترادیسۆن و ئاین لە كۆمەڵگەی كوردی بە پێچەوانەی كۆمەڵگەی ئەوروپی ئاین بەشێكی زۆر گرنگی كلتورە و لەكلتور جیانەكراوەتەوە.
لەكۆمەڵگەی كوردی تاك زۆر بەئاسانی دەتوانی مۆدیلی ئۆتۆمبیل یان خانوەكەی بگۆڕێت، بەڵام ناتوانێت چاو بپۆشیت لەهەموو ئەو عورف عادات و تقالید و بنەما ئاینیانەی كە هەن.
بەگشتی عەقڵیەتی خێڵەكی و باوكساڵاری رێگر بوونە لە گواستنەوەی كۆمەڵگە بەرەو كۆمەڵگەیەكی مەدەنی و دامەزراوەیی كە تاك هەست بە بەختەوەری و دادپەروەری و سەروەرییەكانی خۆی بكات، چونكە كۆمەڵگەی كوردی كۆمەڵگەیەكی كۆیە نەك كۆمەڵگەی تاك.
كۆمەڵگەیەكی خێڵەكی، نەك دامەزراوەیی. كۆمەڵگەیەكە تا ئێستاش حزب بەڕێوەی دەبات نەك حكومەت، لێرەدا جەخت لەسەر بەحزبی بوونی واتا بە خێڵەكی بوونی دەمەزراوە حكومیەكان دەكەمەوە، لەكۆمەڵگەی مەدەنی و موئەسساتی یاسا رۆڵی گرنگ دەبینێ لە بەڕێوبردنی كۆمەڵگە و بەرەوپێشبردنی.
یاساكان و ململانێ ئایدۆلۆژییەكان
وارڤین: لە هەرێمی كوردستاندا چەند یاسایەك لە بەرژەوەندی پرسی ژن دەرچوونە، بەڵام رەوشەكە بە ئاراستەی كەمبوونەوەی دیاردەی توندوتیژی هەنگاوی نەناوە، ئایا تەنیا بوونی یاسا دەستەبەری لەناوبردنی توندوتیژی دەكات؟
شەونم یەحیا: راستە لە رووی تیۆرییەوە كۆمەڵێك یاسا هەموواركراوە بۆ ئەوەی لە بەرژەوەندنی پرسی ژن بێت، بەڵام بەشێوەیەكی گشتی ئەگەر یاسا لەگەڵ زەروورەتەكانی كۆمەڵگە نەبێ تاك رادەكات لەدەستی یاساكان، بۆیە دوای چەند ساڵێك لە هەموواركردنی یاساكان بۆنموونە گۆڕینی یاسای فرەژنی و دانانی سنوور بۆی، لە كۆتاییدا چیمان بینی " بینیمان كە تاك دەچێت لە دەرەوەی سنوری هەرێمی كوردستان واتا لە دەرەوەی یاساكانی هەرێمی كوردستان ژنی دووەمی هێنا واتا نەمانتوانی متمانە بۆ تاك دروست بكەین كە رێز لە یاساكان بگرێ نموونەش زۆرە"، بینیمان كۆمەڵێك كچ بێ بەشبوون لە پێكهێنانی ژیانی خێزانی.
ئەمڕۆ دەبینین رێژەی مانەوەی كچ لەنێو خێزانەكان زیادی كردووە هۆكارێكیان رێگری یاساكانی هەرێمی كوردستان لێیان لەوەی كە وا بە ئاسانی نەتوانن هاوسەرگیری لەگەڵ پیاوێك بكەن كە ژنی هەبێ، هۆكارێكی تر داخراوی كلتوری كوردی لە رووی پێكهێنانی هاوسەرگیری دەرەكی مەبەستم لە دەرەكی واتا لەگەڵ بێگانە كە كورد نەبێ واتا لەگەڵ نەتەوەكانی تر زۆر بەدەگمەن ئافرەتی كورد دەتوانی هاوسەرگیری لەگەڵ نەتەوەیەكی تر غەیری كورد بكات، بۆیە لێرەشدا ئەگەری پەیوەندییەكان ناشەرعیەكان رووی لە زیادبوون دەبێت، لەبەرامبەر دا چ لەلایەن ئاین چ كلتور دروستبوونی ئەو پەیوەندییانە هێڵی سورن.
زۆرجار توندوتیژییەكان لێرەوە سەرهەڵدەدەن، بۆیە دەبینم كۆمەڵگە لەلایەكەوە یاساكانیش لە ئاقارێكی ترن. بۆیە گرنگە یاساكان تەواوكەری كۆمەڵگە بن و لەگەڵ زەروورەتی كۆمەڵگە بن .
وارڤین: زۆر جار نەیارانی پرسی ژن دەڵێن لە خۆرئاواش توندوتیژی بەرامبەر بە ژنان هەیە، ئایا بوونی توندوتیژی لە كۆمەڵگە جیاوازەكاندا پاساوە بۆ بوونی توندوتیژی و كوشتن لەسەر نامووس لە كۆمەڵگەی كوردیدا؟
شەونم یەحیا: راستە لە رۆژئاواش توندوتیژی بەرامبەر بە ژن دەكرێت، بەڵام هۆكارەكانیان لە یەكدیەوە جیاوازن، چونكە دوو كۆمەڵگەی جیاوازن لەرووی داب و نەریت وتەنانەت لەرووی ئاینیشەوە، بەرنامە چارەسەریەكانیش بۆ كێشە كۆمەڵایەتیەكان جیاوازە، ئەو پاساو هێنانەوەیەش لە لاوازیەوەیە بۆ رێگە گرتن لە كارەساتەكانە، كاتێك كە ناتوانرێت دیاردەیەك چارەسەر یان كۆنترۆڵی بكرێت. پاساوی بۆ دەهێندرێتەوە، چونكە كاركردن بۆ چارەسەرییەكان بە شێوەیەكی وورد لێكۆڵینەوەی بۆ نەكراوە و لە نێوەندە زانستیەكان وتووێژییان لەسەر نەكراوە.
كاری رێكخراوەیی و ئیشكالیەتی رێكخراوە حزبییەكانی ژنان
وارڤین: 22 ساڵە لە هەرێمدا رێكخراوەكانی ژنان كار دەكەن، ئەو رێكخراوانە بەشێكیان رێكخراو و ئۆرگانی حزبین، بەشێكیان ناحزبیین، ئەم رێكخراوانە تا چەند توانیویانە پرسی ژن پێش بخەن..
شەونم یەحیا: پێیم وایە كە ئەركی ئەو رێكخراوانە زۆر قورستر دەبێت كاتێك لە كۆمەڵگەیەكی ترادیسۆنال كاربكەن و زۆرجار رێكخراوەكانیش دەكەونە ژێر كاریگەرییەكانی كۆوە..
واتا ویژدانی كۆ، یان زۆرجار ناپرۆفیشناڵی لە كاری بەڕێوەبردن رێگر دەبێت لەبەردەم گەشەسەندنی كاری ئەو رێكخراونە، بۆیە ئەگەر رێكخراوەكانی ئافرەتان نەیانتوانی بێت وەكو پێویست رۆڵ ببینن؛ ئەوا بۆ ئەو بارودۆخە كۆنترۆڵكراوە دەگەڕێتە كە بەرۆكی ئازادی تاكی گرتووە.. هەروەها رۆڵی رێكخراوەكان لە داكۆكیكردن لە ئافرەتان بە گوێرەی پێداویستیەكانی كۆمەڵگە.
كاركردنی جیاجیای رێكخراوەكانی ئافرەتان*، سەبارەت بە پێشخستنی پرسی ژن لەكاتێكدا ئافرەتان خۆیان دۆزەكەیان خستۆتە پشت ئایدیۆلۆژیای سیاسیانەوە؟ پێیم وایە ئەوەی تێبینی دەكرێت لە ناساندن و شیكردنەوەی مەسەلەی ئافرەتان بۆچوون و ئاراستەی پێچەوانەی یەكتر دەبینرێت، ئەمەش رەنگدانەوەی بەسەر پرسی ئافرەتانەوە هەیە، چونكە رێكخراوەكانی ئافرەتان لە زەروورەتی پرسە هەنووكەییەكانی ئافرەتانی كۆمەڵگەوە سەرچاوەی نەگرتووە، بەڵكو دروستكراوی بونیادی حزبە و زەروورەتی حزبیبوون وایكردووە رێكخراوەكانی ئافرەتان دروست بێ و هەر حزبەكەیەتی بۆتە بەگەڕخستنی بەرنامە و میتۆدی كاركردنی ئەو رێكخراوانە سەربەخۆ نین و پەیوەندی راستەوخۆیان بە حزبە سیاسیەكانەوە هەیە وبۆشاییەكی فراوان لەنێوان ئافرەتانی كۆمەڵگە و رێكخراوەكانی ئافرەتان هەیە.
لەلایەكی دیكەوە ئەگەر وا بیربكەینەوە، كە رێكخراوەكانی ئافرەتان دەبنە كەناڵێكی كاریگەر بۆ نەمانی چەوساندنەوە بەشێوە جیاجیاكانی سەر ئافرەتان و فشاری بەهێزی سەر ناوەندە پێشیلكارییەكان ئافرەتان ناهێڵێ، ئەوا بەهەڵەدا چووین، چونكە ئاراستەی پێچەوانەی كاركردن لە ئارادایە مەبەستم لە ئاراستەی پێچەوانەی یەكتر لەوە رێكخراوێكی ئافرەتان سەر بە حزبێكی دیموكرات و لیبرال و یان كۆمۆنیستە لەبەرامبەردا رێكخراوێكی تر هەیە سەر بە حزبێكی ترادیسیۆنال و یا فیكری ئیسلامیە.
بوونی ئاراستە پێچەوانەكان لە كۆمەڵگەیەكی تەقلیدی تازە پێگەیشتوو كاریگەریەكی نیگەتیڤی زیاتر دەبێ وەك لەوەی پۆزتیڤ بێت، لە كۆمەڵگەی كوردی زیاتر لە (40) رێكخراوی ئافرەتان هەیەو هەموویان لەسەر خواست و ویستی حزبەكان و بەبڕیاری ئەوان دامەزراون، تەنانەت هەندێكیان ناوی حزبەكەشیان هەڵگرتووە، جەماوەربوونیشیان بەندە بەڕادەی جەماوەربوونی حزبەكان، ئەم فرە رێكخراوەییە لە كۆمەڵگەیەك كە بنەماكانی دیموكراسی و شارستانی تێدا گەشەی سەندبێت دەبێتە حاڵەتێكی پۆزەتیڤ، بەڵام ئەگەر كۆمەڵگە كۆمەڵگەیەكی رۆژهەڵاتی و باوكسالاری و چینایەتی بوو، ئەوا بنەماكانی "یەكتر قبووڵكردن و رەخنەگرتن و جیاوازی بیروڕا" بوونی نییە.
بۆیە دەپرسین ئەو فرەبوونە لە كۆمەڵگەی كوردی لە دوای راپەڕینەوە تا چەند كاریگەری هەبووە لەسەر بەرەوپێشبردنی بارودۆخی ئافرەتان؟ كام لەو رێكخراوانە دەبنە زمانحاڵی ئافرەتانی كۆمەڵگەكەمان؟ بە پێچەوانەوە زۆرجار ئەو رێكخراوانە وا دەبینرێت ئەوان تەنیا نوێنەرایەتی ئەو دەستەو تاقمە دەكەن كە ئەو رێكخراوە بەڕێوە دەبن و ئەوانەی ئەندامن تێدا، تائیستا نەگەیشتۆتە ئەو ئاستەی كە ئافرەتانی كۆمەڵگە ئەوان بە نوێنەری خۆیان بزانن، چونكە زۆرێك لەرێكخراوەكان دروستكراوی دەستی ئافرەتانی كۆمەڵ نین و لە زەروورتی ئەوانەوە سەرچاوەی نەگرتووە، بەڵكو بۆ رازیكردنی ئامانجی تایبەتی نوخبەیەك لە ئافرەتان بووە، كەسەر بە حزبە جیا جیاكانن، رەنگە هەندێجار ئافرەتێك دووچاری كێشەیەك بێت نەتوانێت روو لەو رێكخراوانە بكات لەبەر ئەوەی سەر بە حزبێكی سیاسیە!
بۆیە كاتێك كێشەیەكی ئافرەتان دروست دەبێت زۆر بەدەگمەن خودی ئەو رێكخراوە دەتوانێت چارەسەری بكات و بۆشاییەكی فراوان هەیە لەنێوان ئافرەتانی كۆمەڵگەو لەگەڵ رێكخراوەكانی ئافرەتان..
هەر بۆ زیاتر روونكردنەوەی ئەو بۆچوونەم لە رێكەوتی 27/3/2008دا لە كۆنفراسی باڵای هەمواركردنی یاسای باری كەسێتی لە هۆڵی یەكی شوبات بووم و پاش تاوتۆیكردنی ئەو یاسایە لەلایەن دوو لێژنەوە پاشانیش گفتۆكردنی لە ناو پەرلەمانی كوردستان، ئەوەی تێبینم كرد ئاراستەو پێچەوانەكانی نێوان پارتە سیاسیەكانی ناو پەرلەمان و بە تایبەتی ئەو ئافرەتانی كە پاڵیوراوی حزبەكان بوون ببوە هۆی قوڵكردنی كێشەكان و پێكدادانی فیكری دروست دەبوو بەتایبەتی ئەوانەی فكیری ئیسلامی و فیكری فیمێنیستەكان بوون.
بۆیە من پێم وایە كەمووكوڕیی لەو رێكخراوانە نییە كە ناتوانن وەكو پێویست مامەڵە لەگەڵ رووداوەكان بكەن، بەڵكو هێزی دابونەریت و خێڵەكی كۆمەڵگەو ئاینی كوردی سیستەمی حزبایەتی زۆر بەهیزترە لە ئەركەكان و توانای ئەوانیش كەوتوونەتە ژێر كاریگەرییەكانی ئەو تەوژمە نادامەزراوییەی نا مەدەنیە كۆمەڵگەیە..
گرنگە دەسەڵات رۆڵی زیاتر ببینێ لە چۆنیەتی بونیادنانی دامەزراوەیەكی مەدەنی و دیموكراسی بەتایبەتی دامەزراوە پەروەردەییەكان تا ریفۆرم لەو دەزگاییە نەكرێت كە تاكێكی ئاشتیخوازو لێبوردە و ئارام و بەرهەمهێنەرت بۆ دروست نەكات، ناتوانرێت پێش لە توندوتیژی و چەوساندنەوەی تاك بگیرێت و نەوەیەكی نوێت بۆ پەروەردەو دروست بكات كە دان بە مافی بەرامبەرو رێزی سەروەرییەكانی یاسا بگرێت و لە پاراستنی ژیانی خۆی و دەروروبەری بەرپرس بێت و هاوكاری گەشەسەندن و بەرەوپێشبردنی كۆمەڵگە بێت".
وارڤین: ئایا دەتوانین بە رێكخراوە حزبییەكانی ژنان بڵێین رێكخراوی ژن، یان تەنیا ئەوانە ئۆرگانێكن بۆ رێكخستنی ژن لەناو بۆتەی حزبدا و ئەوەندە ئامانجیان كۆكردنەوەی ئەندامە بۆ حزب ئەوەندە ئامانجیان خزمەتكردنی پرسی ژن نیە..؟
شەونم یەحیا: كاتێك كە دەڵێین پرسی ژن، ئەوا زۆر رەهەند لە خۆ دەگرێت، رەهەندێكی سیاسی، رەهەندێكی كۆمەڵایەتی و مرۆیی، رهەندێكی ئابووری و رۆشنبیری، هەر ئافرەتێك كە دەچێتە نێو ئۆرگانێكی سیاسی و حزبیەوە ئەوا پێویستە لە رەهەندی سیاسیەوە هەڵوەستەی لەسەر بكرێت، تۆ نازانیت ئایە ئەو تاكە لە ناوەڕۆكدا هەڵگری چ نیەت و ئامانجێكە.
ئێمە ناتوانین بڵێین لەسەدا سەد ئەو رێكخراوانە زیاتر ئامانجیان كۆكردنەوەی رێژەی ئافرەتە بۆ ئۆرگانەكانی حزب، ئێستا بارودۆخەكە بە پێچەوانەوە دەبینم، بەهۆی ململانێ سیاسی و بەدەستهێنانی پێگە سیاسیەكان لەلایەن حزبەكانەوە و هەر ئافرەتێك هەوڵدەدات بۆخۆی لە رووی حزبیەوە بچێتە پێشەوە كە من بە مافێكی سروشتی دەزانم، بەڵام زۆرجار كاریگەری نیگەتیڤی كردۆتە سەر ئەوەی كە رێژەی ئافرەتانی بەتوانا لەنێوند و ئۆرگانەكانی حزبیش روو لە كەمبوون بێت، بەهۆی دروستكردنی كێشە بۆیان و شكاندنی كەسایەتیان بۆنموونە هەبوونی گیانی خۆیستی و خۆپەرستی، بۆیە من پێم وایە رێكخراوەكانی ئافرەتان بەشێوەیەكی گشتی نەیانتوانیوە نە لە رووی ئۆرگانی حزبی ژمارەیەكی زۆر لە ئافرەتان بۆ ناو ئۆرگانەكانی حزب رابكێشن و كاریگەرییان بەسەریانەوە هەبێت، نە لەرووی كۆمەڵایەتیشەوە بە شێوەی كە چاوەڕوان دەكرا كاریگەرییان هەبێ.
پێم وایە پرسی ژن لە رەهەندە كۆمەڵایەتی و مرۆییەكەیەوە پێویستە حكومەت كاری لەسەر بكات بە بێ جیاوازی ئایدیۆلۆژییای سیاسی، لە دابینكردنی مافەكانی ئافرەتان بە پلەی یەكەم .
وارڤین: لەم قۆناغەی ئێستادا ژمارەیەك رێكخراو و چالاكی ژن ژمارەیەك گروپیان درووست كرد، بە سەرنجدان لە كاری گروپەكان ئایا دەتوانین بڵێین ئەمە قۆناغێكی تازەیە لە كاری ژنان لە هەرێم و ئەم قۆناغە پێویستی بە چیە ؟
شەونم یەحیا: هەر گرووپێكی سیاسی یان كۆمەڵایەتی یان ئابووری دروست بێت، بۆ بەردەوامیدان و سەركەوتنی ئەو گرووپە گرنگە كۆمەڵێك پرنسیپ كۆیان بكاتەوە و بڕوایان بە پرسە هەبێت كە ئەوان كاری بۆ دەكەن، وێڕای ئاستی مەعریفی و پارێزگاریكردن و بەرفروانكردنی پەیوەندییە كۆمەڵایەتیەكانیان بە شێوەیەكی تەندروست بۆ ئەوەی بتوانن زۆرترین كاریگەرییان هەبێ لەسەر توێژی ئافرەتان.
حكومەت و بانگەشەی بەتەنگەوەبوونی پرسی ژن
وارڤین: لە هەرێمی كوردستاندا حكومەت ژمارەیەك دەزگای تایبەت بە ژنانی دامەزراندووە لەوانە بەڕێوبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی و ئەنجومەنی خانمان و بۆردی راوێژكاری ژنان، ئایا ئەو دەزگایانه لە زەمینەی واقیعدا توانیویانە خزمەتی پرسی ژن بكەن یان وەك دەگوترێت: "بۆ جوانكردنی سیمای حكومەت دامەزراوون"؟
شەونم یەحیا: جارێ پێش هەموو شتێك پێم خۆشە قسە لەسەر ئالیەتی كاری ئەو دوو دامەزراوەیە بكەم كە كار بۆ كێشەكانی ئافرەت دەكەن، بەر لە دامەزراندنی "بەڕێوبەرایەتی توندوتیژی دژ بە ژنان" لە كۆمەڵگەی كوردی، كلتوری شەرمكردن لەوەی كە ئافرەت دەرگای پۆلیس لە بنەماڵەكەی، یان مێردەكەی بگرێت، هەر ژنێك رووی لە بنكەكانی پۆلیس بكردایە و راستەوخۆ لەلایەن دەوروبەرەوە وەك تاوانبارێك سەیر دەكرا نەك وەك زوڵملێكراوێك، عەیبەیەكی زۆر گەورە بوو و كاریگەری لەسەر پەیوەندیە كۆمەڵایەتیەكانی ئەو ئافرەتە دەكرد دوور یان نزیك، كردنەوەی ئەو بەڕێوبەرایەتیە دەتوانم بڵێم تاڕادەیەكی زۆر ئەو كلتورەی شكاند كە ئافرەت نەتوانی لە رێگای یاساییەوە داوای مافەكانی خۆی بكات، بەڵام بەدەر نەبوو لە كەموكوڕی بەتایبەتی لەرووی پرۆفیشناڵی و چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ رووداوەكان.
دامەزراوەی دووەم "ئەنجوومەنی خانمان" پێم وایە ئەم ئەنجوومە راستەوخۆ سەر بە ئەنجوومەنی وەزیرانە، پێویست بوو كاری زیاتری كردبایە لەوەی ئیستا بەحوكمی ئەوەی دەسەڵاتیان راستەوخۆ لەلایەن سەرۆكایەتی حكومەتەوە پێدرابوو بۆ بەرەوپێشبردنی پرسی ژن و داكۆكیكردن لە مافەكانیان، ئەوەی من بینیبیتم چوارچێوی كاری ئەو ئەنجوومەنە لە یادكردنەوەی بۆنەیەك و كۆكردنەوەی چەند ئافرەتێك تێنەپەڕیوە، جگە لەوە ئالیەتی پەیوەندییەكان زۆر بەر تەسكە، بۆنموونە گرنگ بوو ئەم ئەنجوومەنە لە رێگای تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان و ئیمەیلەوە سەبارەت بەهەر كارێك ئافرەتان ئاگادار بكرێتەوە بۆ ئەوەی بەشداربن لە بڕیاردان یان گفتۆكردن لەسەر پرسە چارەنوسازییەكانی تایبەت بە ژن، جگە لەوە تا ئێستا نەتوانراوە پارێزگاری تەواو لەو ئافرەتانە بكەن كە رووبەڕووی هەڕەشەی خێزانی دەبنەوە.
بۆنموونە چەند ساڵێك بەر لە ئێستا شوێنێكیان لە شاری هەولێر كردەوە بە ناوی ماڵی خانزاد بۆ پارێزگاریكردن لەو ئافرەتانەی، كە رووبەرووی هەڕەشە دەبنەوە، بۆخۆی كردنەوەی شوێنی وا گرنگە بۆ ئەوەی ببێتە پەناگایەك بۆ ئەو ئافرەتانە، بەڵام نەك بەو ئاشكراییە كە كاریگەری لەسەر باری ئەمنی ئەو ژنە هەبێت، چونكە كاتێك كە ئافرەتێك رووبەڕووی كارەساتێك دەبووەوە و رووی لەو ناوەندە دەكرد، بنەماڵەی ئافرەتەكە باش شوێنەكەیان دەزانی بۆیە زۆر بەئاسانی دەیانتوانی هێرش بكەنە سەر ئەو ناوەندەو پەلاماری ئافرەتەكەیان بدەن، پێم وایە ئەم رووداوانەشمان بینی.
لە وڵاتە پێشكەوتووەكان كاتێك كە هەست دەكرێت ئافرەتێك لەرووی خێزانیەوە هەڕەشەی لەسەرە، نەك تەنانەت شوێنی دەگۆڕن، بەڵكو" identities " واتا ناسنامەشی دەگۆڕن ئەگەر زۆر پێویست بوو، تەنانەت ئەگەر ئافرەتێك بۆنموونە لە باشوری فەرەنسا رووبەرووی توندوتیژی بووبێتەوە، دەیگوێزنەوە بۆ باكوور، بەوشێوەیە بۆ ئەوەی ئەو ئافرەتە بتوانێت بە دڵنیایی و بێ ترس ژیانی ئاسایی خۆی بەسەر ببات، بەڵام لە هەرێمی كوردستان تائێستا نەتوانراوە ئەو ئالیەتە لە پارێزگاریكردن لە ئافرەت دابمەزرێت، بۆیە پێویست بوو ئەم ئەنجوومەنە هەر هیچ نەبێ خاوەنی چەند شوێنێكی نادیار بووایە لەسەرتاسەری هەرێمی كوردستان لە پێنا پارێزگاریكردن لەو ئافرەتانەی كە روو بەرووی توندوو تیژی دەبنەوە .
دیموكراسیەتێكی ئیفلیج
وارڤین: ژنان هەمیشە گلەیی ئەوە دەكەن كە فەزای سیاسی هەرێم رووكارێكی پیاوانەی گرتووە و تا ئێستا ژنان لە ئاستی سیاسی باڵادا پەراوێزخراوون، لەوانە لە هەر سێ سەرۆكایەتییەكەی هەرێم ژن بوونی نیە، لە شاندە دیبلۆماسی و دانووستانكارەكاندا بۆ بەغدا ژن بوونی نیە، لە كۆبوونەوە گرنگ و چارەنووس سازەكانی نێوان لایەنە سیاسیەكاندا بوونی نیە، هۆی ئەمە چیە، ئایا ئەم دەسەڵاتە سیاسییەی هەرێم بڕوای بە بەشداری راستەقینەی ژن لە كایەی سیاسیدا هەیە...؟
شەونم یەحیا: چونكە كۆمەڵگەی كوردی كۆمەڵگەیەكی خێڵەكی و باوكسالارە، دەبێ پێمان سەیر نەبێ، كە سیستەمی سیاسی و حزبی لەسەر هەمان ڕێرەو بێت، تائیستا حزبە سیاسیەكان لە قاوغە دەرنەچوونە بگرە هەڵبژاردنەكانیش بۆ دەستنیشانكردنی پێگەی سیاسی و حزبی و ئیدارییەكان، لەسەر عقڵیەتێكی خێڵەكیە، واتا من تائێستا زۆر زۆر بە دەگمەن هەستم بەوە كرد كە ئافرەتێك لە پێگەیەكی ئیداری یان سیاسی یان حزبی دابندرێت لەسەر ئەساسی ئەوەی، كە بە توانایە، بگرە پێوەری ئەوان بۆ دانانی ئافرەتیش لەسەر بنچینەی "كچ و ژنی فڵان بەرپرسە یان فڵان عشیرەتە".
ئەمەش بەلای منەوە باشترین وێنەیە، كە ئەوە نیشانی كۆمەڵگە دەدات كە تا ئێستا حزبە سیاسیەكان بە شێوەیەكی رێژەی متمانەیان بە توانای ئافرەت نیە، ئەگەر ئافرەتیش دابنین لەو پێگانە وەكو لەسەرەوە باسم كرد كە كێ دادەنێن، دووش بۆئەوەی حزبە سیاسیەكان لەو رێگایەوە لافی دیموكراسی لێ بدەن و مەدەنی بوونی خۆیان بسەڵمێنن، كە من لە دیموكراسیەتێكی ئیفلیج و كۆمەڵگەیەكی نەخۆش لەرووی سیاسیەوە هیچی تر نابینم.
جوڵانەوەی فێمینیستی
وارڤین: پرس بوونی بزوتنەوەی فێمینیستی لە هەرێمی كوردستان بەم دواییانە لە لایەن چالاكانی ژنەوە هاتووەتە بەر باس، ئایا دەگونجێت كاری رێكخراوەیی ژنان و چالاكیەكانیان لە دوای راپەڕینەوە وەك بزوتنەوەیەكی فێمینیستی سەیر بكەین، خوێندنەوەی ئێوە بۆ ئەو پرسە چیە؟
شەونم یەحیا: بێگوومان هەر كارێك كە لە بەرژەوەندی ئافرەتانەوە ئەنجام بدرێت دەچێتە خانەی بزووتنەوەی فێمێنیزم، بەڵێ دەكرێت، بەڵام بە ئایدیۆلۆژییایەكی سیاسی و حزبی نەك وەك پرسێكی مرۆیی و كۆمەڵایەتی.
تەنانەت زۆر جار دەبینین پرسی ژن بووەتە كارتێك بۆ سەپاندنی ئایدیۆلۆژییە سیاسیەكان، بۆنموونە لەكاتی هەموار كردنی یاساكانی تایبەت بە باری كەسێتی لەنێو پەرلەمانی كوردستان پێكدادانە فیكری و سیاسیەكان بە ئاشكرا كاریگەریان لەسەر بڕیارەكان هەبوو، و پرسی ژن كەوتبووە نێوان دوو تەیار، تەیارێكی ئیسلامی و تەیارێكی عەلمانی.
وارڤین: كاركردنی رێكخراوەكان و چالاكانی ژنی كورد لە كوێی جوڵانەوەی ژنانی جیهانە بە هەڵسەنگدانی كاری ژنان لێرە و كۆمەڵگەكانی دەوروبەرمان و ژنانی ئەوروپا؟
شەونم یەحیا: ئەگەر بڵێم لە یەك ئاستدا نین بێگومان كۆمەڵێك هۆكار هەبوونە لەوانە
یەكەم: كاری رێكخراوەیی لە ئەوروپا و ئەزموونی كاركردنی ئافرەتان و بزووتنەوەكانی فیمێنیزم مێژوویەكی كۆنی هەیە، لە كۆمەڵگەی كوردی ئەزموونێكی نوێ بوو .
دووە: ئەگەر رێكخراوەكانی ژنان و ئافرەتان لە كۆمەڵگەی كوردی نەگەیشتبێتە ئەو ئاستە، ئاستەنگەكانی داب و نەریت واتا ترادیسیۆنەكانی كۆمەڵگە و ئاین، یەكێك بوونە لەو هۆكارانە.
سێیەم: شێوازی كاركردنی پرۆفیشناڵی رێكخراوەكانی ئافرەتان لە ئەوروپا لەسەر بنەمای زانستی و تواناو شارەزای بونیادنراوە، بەپێچەوانەوە لە كۆمەڵگەی كوردی لەسەر بنەمای حزبی بونیان نراوە.
چوارەم: سنووری پەیوەندیی رێكخراوەكانی ئەرورپا زۆر بەرفراوانە واتا "communication " ئامادەبوونیان لەو كۆنفراسە نێودەوڵەتیانەی كەلەسەر ئاستی جیهان سەبارەت بە پرسی ژن ئەنجام دەدرێت، بەشدایبوونی ئەوان لەو كۆنفراس و خولانە زۆر ئاسانترە، وەك لەو رێكخراوەكانی ژنان و ئافرەتان لە كۆمەڵگەی كوردی.
وارڤین: هەندێك لە چالاكانی ژن، پرسی نەتەوەیی لە دەرەوەی پرسەكانی ژن نابینن و هەندێكیشیان لەو بڕوایەدان، پرسی ژن پرسێكی مرۆڤانەی جیاوازە و ناكرێت لە ژێر چەتری پرسە نەتەوەییەكاندا پەراوێز بخرێت، دیدی ئێوە بۆ ئەو مەسەلەیە چۆنە؟
شەونم یەحیا: پێش هەموو شتێك پێویستە ئەوە بزاندرێت كە پرسی ژن پرسێكی مرۆیی و من لەگەڵ ئەوەدا نیم، كە ئەم پرسە بخرێتە نێو چوارچێوەی هیچ ئایدیۆلۆژیایەكی سیاسی یان حزبی یان نەتەوەیی، چونكە ئەگەر خرایە نێو ئەو تەوژمانەوە؛ ئەوا كێشەكانی ژن زۆرتر دەبێت و مێ دەكەوێتە نێو ململانێ ئایدیۆلۆژییەكان ، پێویستە كێشەكانی ژن كەم بكەینەوە نەك زیادی بكەین.
میدیا چۆن كار لەسەر پرسی ژن دەكات
وارڤین: بەڕێزتان لە دەرەوە سەرقاڵی خوێندنن، بێگومان لە رێگەی میدیاوە چاودێری رەوشی ژنانی هەرێم دەكەن، ئایا میدیای كوردی چەندە توانیویەتی بە شێوەیەكی دروست كار لەسەر پرسی ژن بكات..؟
شەونم یەحیا: لە راستیدا زۆر جار لە رێگای ئینتەرنێتەوە سەیری ئەو بەرنامە و پرۆگرامانە دەكەم، كە باس لە پرسی ژن دەكەن، بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە پێم خۆشە باس لە بەرنامەیەكی 2011ی یەكێك لە كەناڵەكانتان بۆ بكەم، كە بەبۆنەی رۆژی ئافرەتانەوە ئامادەی كردبوو، دیاربوو كێشەیەك دروستبوو لەسەر بڵاوبوونەوەی وێنەی كچێك لەلایەن هاوڕێیەكەیەوە، چەند كارەكتەرێك لەو بەرنامە ئامادەبوون لەگەڵ باوكی كچكە كە پشتی لە كامێرا بوو، سەیری راگەیاندنی ناپرۆفیشناڵی بكەن لە پەخشكردنی ئەم جۆرە پرۆگرامە هەستیارانە، هەموو ئەوانەی لەوێ بوون داوایان لە باوكی كچەكە دەكرد كە لەكچەكەی خۆشبیت!
من پرسیم بۆچی خۆشبیت خۆ ئەو تاوانبار نیە خۆ ئەو هەڵەی نەكردووە، ئەوە كەسانی دیكەن متمانەی ئەویان دۆڕاندووە و دەستدرێژییان كردووەتەسەر تایبەتیەكانی ژیانی ئەو كچە .
كێ تاوانبارە لە بڵاو كردنەوە وێنەی ئەو كچە، پێویستە ئەوانە سزا بدرێن، كە بەو شێوەیە رەفتار دەكەن و هیچ رێزێك بۆ ژیانی تایبەتی دانانێن.
ئەوەی كە تێبینیم كرد لاسەنگی لە خستنە رووی كێشەكە، ئەو كەسەی كە زوڵمی لێ كرابوو لەسەر شاشە بوو، بەڵام ئەوەی كە غەدری كردبوو وجوودی نەبوو، لێرەدا بۆ ئەوەی ئەوانیش لەوە تێ‌بگەن كە تاوانیان ئەنجامداوە و پێویستە هەمووان داوای لێبوردن لەو كچە بكەن، نەك دەسەڵاتی باوكسالاری دووبارە بەسەریدا بچەسپێنن و پێیبڵێن تۆ تاوانباری و تۆ هەڵەت كردووە، بۆ ئەوەی تا ژیانی هەیە ئەو كچە بێتاوانە هەست بە كوێلەی بكات.
بۆیە لە رووماڵكردنی دیاردە كۆمەڵایەتیەكان بەتایبەتی پرسی ژن گرنگە زۆر بە شێوەیەكی زانستی و بە ووریای مامەڵەی لەگەڵ بكرێت، دەنا لەوانەیە كاریگەری سلبی زیاتر دەبێت. جگە لەوە من هیچ كات لەگەڵ ئەوە نیم كەوا رووداوە دلتەزێنەكان وەكو كۆشتی ژن یان خۆسوتاندن لە میدیاكان بڵاو بكرێتەوە، بەردەوام دووبارە بوونەوەی ئەو جۆرە رووداوانە كۆمەڵگە دووچاری نائومێدی دەكات.
هەندێكجار بڵاوبوونەوەی ئەو رووداوانە لەكەناڵەكانی راگەیاندن رەنگە هاندەربێت بۆ دووبارەبوونەوەی كەلێرەدا راگەیاندن بێ ئەوەی بزانێت رۆڵێكی نەرێنی دەبینێت، لە پاریس زۆرجار ئەوەم دەبیست كە دیاردەیەك بوونی هەیە ئەویش خۆفڕێدانە ژێر میترۆكان بەمەبەستی خۆكوشتن، رۆژێكیان یەكێك لە قوتابیەكانی هاوڕێم بۆی گێڕامەوە: "رۆژێك لەناكاو رووداوێكی وا دروست بوو، منیش ویستم وێنەی بگرم، بەڵام پۆلیسێك زۆر بە توڕییەوە پێی گووتم: راوەستە لە وێنەگرتن چیە ئاهەنگە؟! ئەوە كارەساتە".. لێرەدا بەدیار دەكەوێت، كە چەند بە ووریاییەوە مامەڵە لەگەڵ ئەو حاڵەتانە دەكەن، نەوەك بڵاوببێتەوە وكاریگەریەكی نەرێنی لەسەر تاكەكانی دیكەی كۆمەڵگە دروست بكات، بەڵام دەزگاكانی راگەیاندن لە كۆمەڵگەی كوردی كاتێك حاڵەتێكی وا روودەدات دەبێتە مانشێتی رۆژنامەكان و بەبێ ئەوەی بیر لە ئەنجامەكانی بكرێتەوە.
رۆژ نییە لە رۆژنامەكانی كوردستان نەبینرێت كە ئافرتێك كوژراوە یان خۆی سوتاندووە.. دووبارە پێشاندنی ئەو كارەساتانە بەردەوام دەبێت لەلای تاك و زۆرجار دەبێتە هۆی بڵاو بوونەوەی زیاتری.. .
وارڤین: میدیای بیانی بە تایبەتی وڵاتانی ئەوروپا لە بارەی پرسی ژنەوە چۆن دەڕواننە كورد و هەرێمی كوردستان چۆن وێنا دەكەن، بەتایبەتی ئەو راپۆرتانەی لە بارەی ژن كوشتنەوە بڵاو دەبنەوە؟
شەونم یەحیا: وەكو لە سەرەتا ئاماژەم پێ كرد كە لەگەڵ بڵاو كردنەوەی ئەو كارەساتانەنیم، بەڵام رۆژێكیان لە یەكێك لە كەناڵەكانی فرەنسا بە ناوی " france2 " هەواڵی خۆكوشتنی گەنجێكم بینی كە چۆن لە پەنجەرەی شوقەكەیەوە خۆی فڕێ داوەتە خوارەوە، بەراستی پرسیارم بۆ دروست بوو بۆچی ئەو هەواڵەیان بڵاو كردەوە و ئامانج لە بڵاو كردنەوەی كارەساتێكی وا چیە؟ دیاربوو پێشاندانی كارەساتێكی وا بۆ ئەوەی لایەنی پەیوەندیدار دووبارە هەڵسن بە دابینكردنی سكیوریتی زیاتر بۆ پەنچەرەكان بۆ ئەوەی كارەساتی وا دووبارە نەبێتەوە، لێرە چۆنیەتی بڵاوكردنەوە گرنگە تۆ چۆن رووداوێكی وا بڵاو دەكەیتەوە بۆ ئەوەی بۆ هەر كێشەیەك چارەسەرێكی بۆ دابنێت.
----------------------------------------------------------------------
پرۆفایل:
-لە ساڵی 2005 - 2006 كۆلیژی ئاداب – بەشی كۆمەڵایەتیی زانكۆی سەلاحەددینی تەواو كردووە.
-لەساڵی 2009 لە هەولێر بەشداری خولی زمانی فەرەنسی كردووە لە زانكۆی لوبنانی - فەرەنسی.
-لەساڵی 2009 - 2010 له شاری گرینۆبڵ لە فەرەنسا زمانی فەرەنسی خوێندووە و بڕوانامەی زمانی لە زانكۆی " centre Universitaire d' Etudes Françaises (CUEF) de l' Universite Stendhal - Grenoble 3." وەرگرتووە.
-لە ساڵی 2010 -2011 لە خوێندنی باڵا بۆ تەواوكردنی ماستەر لە زانستی كۆمەڵناسی، لە وڵاتی فەرەنسا بە وەرگرتنی زەمالەی خوێندنی لە حوكوومەتی هەرێمی كوردستان له " Ministère de l'enseignement supérieur et de la recherche .ÉCOLE DES HAUTES ÉTUDES EN SCIENCES SOCIALES ( paris – france) ".
-لەساڵی 2011 -2012 ماستەری لە زانستی كۆمەڵناسی بەدەستهێناوە.
-ئێستا قوتابی دكتۆرایە لە بواری سۆسیۆ - فیلۆسۆفی لە زانكۆی سۆربۆن پاریسی یەك، لە ژێر سەرپەرشتی پرۆفیسۆر " Jean Salem " .
-لە بواری نووسین تا ئێستا چەندین گوتاری لەسەر كێشە كۆمەڵایەتی و سیاسییەكانی كۆمەڵگەی كوردی بڵاو كردووەتەوه.
-چەند لێكۆڵینەوەیەكی زانستی لەسەر پرسی ژن لە هەرێمی كوردستان ئەنجامداوە.
-ئەندامی دەستەی دامەزرێنەری چەند ناوەند و رێكخراوێك بووە لە بواری رێكخراوە ناحوكوومییەكان.
ئا: ئه‌رسه‌لان ره‌حمان
ئەرسەلان رەحمان: مه‌لا به‌ختيار شانازى به عه‌نته‌رياته‌وه ده‌كات
