خوشكە فریشته ئه‌و ژنه‌ى گه‌وره به‌رپرسانى چينى سه‌رسامكردبوو
03:05:09/08/2013 |
 خوشكه فريشته، فۆتۆ: ئه‌رسه‌لان ره‌حمان وارڤین – هەولێر: خوشكە فریشتە ئەستێرە درەوشاوەكەی ئاسمانی تێكۆشانی ژنانی كورد، لە پەنجاكانی سەدەی رابردوودا، وەك ناوێكی دیار دەركەوتووە و دوای تەمەنێك لە تێكۆشان لە ئێستادا لە كونجی ماڵ وێڕای گرفتاری بە نەخۆشیەوە، لە لایەن ناوەندی رۆشنبیری و سیاسی كوردەوە وەك پێویست ئاوڕی لێ نەدراوەتەوە. ژنێك لە مێژوودا خوشكە فریشتە لە ریزی قەدەم خێر و مەستوورەی ئەردەڵان و خانزادی سۆران و عادیلە خانمی هەڵەبجەدا لە مێژووی تێكۆشانی ژنانی كورددا، ناوی دەهێنرێت. مامۆستا كەریم شارەزا لە باسی خوشكە فریشتەدا بۆ "وارڤین" قسەی كرد و گوتی: "لە مێژووی كوردستاندا ژنانی بلیمەت هەڵكەوتوون، كە لە سەردەمی خۆیاندا پێش پیاوان كەوتوون، لەوانە قەدەم خێری لوڕی كە شۆڕشێكی بەرپاكرد، مەستوورەی ئەردەڵانی كە مێژوو نووس و شاعیر بوو، خانزادی سۆران كە حوكمڕانی دەكرد، لە سەردەمی شێخ مەحموددا حەپسەخان دەركەوت، كە ماڵی خۆی كردە قوتابخانەی كچان و نامەی بۆ كۆمەڵەی نەتەوەكان نووسی، دوای ئەویش خانمی وەسمان پاشا دایكی ئەحمەد موختار جافی شاعیر دەركەوت و خوشكە فریشتە بەدوای ئەواندا هاتووە". خوشكە فریشتە كێیە؟ ناوی تەواوی "خەدیجە خانی مستەفائاغا حەوێزی"یە لە ساڵی 1926 لە كۆیە لە دایك بووە. خوشكی شاعیری بەناو و دەنگی هەژارو چەوساوەكان "ئەحمەد دڵزار" و نووسەر و رووناكبیر مامۆستا "كەریم شارەزا"یە، ژیانی منداڵی هەر لە كۆیە بەسەر بردووە و لە ساڵی 1933 لە لایەن باوكیەوە رێگری لێكراو بچێتە قوتابخانە، لە تەمەنێكی گەورەدا خۆی فێری خوێندەواری كردووە. بە هۆی تێكەڵبوونی بە ئەدەب و هونەر، هەر لە تەمەنێكی زوەوە دەستیداوەتە نووسینی شیعر و سەرەتا بە شیعری كۆمەڵایەتی دەستیپێكردووە و لە ساڵی 1943 یەكەم شیعری نووسیوە. فریشتە و شیعر: فریشتە ساڵی 1943 شیعری داناوە و لە سەرەتاشدا پێنج خشتەكیەكی لەسەر دێڕو شیعرێكی "حمەی ملا حوسێنی بەرگ درو" داڕشتووە بەو شێوەیە: سەیری كەن ئەو دوژمنانەی رووبەڕووی مرۆڤ دەچن! چەند تەریقن دەبنە قەتری ئاو بەخاكا دائەچن چونكە هەر خۆیان دەزانن چەند خەتابارو كەچن خائینان ئەمڕۆ بەجاری شەرمەزارو مل كەچن قوڕ بەسەریان جا لە چنگ میللەت لە بۆ كوی دەچن شیعرەكانی خوشكە فریشتە هەڵگری چەمك و مانای سیاسی و كۆمەلایەتی گەورەن و لە زۆرینەیاندا، پەیامی شیعرەكانی ئاراستەی ژنان كردووە و داوایان لێدەكات، ئەوانیش شانبەشانی پیاوان بێنە كۆڕی تێكۆشانەوە. ژیانی سیاسی: زنجیرەی ژنانی هەڵكەوتووی كورد، لە خانمی وەسمان پاشاوە نەپچڕا و لە دەیەی چل و پەنجاكانی سەدەی رابردوودا، لە شارۆچكەی كۆیە، خوشكە فریشتە بووە ئەڵقەیەكی دیكەی ئەو زنجیرە مێژوویەی كە ژنانی كورد سەرەتاكەیان دەستپێكردبوو. لە مێژووی جوڵانەوەی سیاسیی ژناندا، لە سەرەتای پەنجاكانی سەدەی رابردوو، لە 1952دا حزبی شیوعی عێراق، رابیتەی بەرگری لە مافی ژنانی دامەزراند و دواتریش پارتی دیموكراتی كوردستان، رێكخراوی یەكێتی ئافرەتانی كوردستانی دامەزراند. هەر لە تەمەنی گەنجییەوە خوشكە فریشتە بەشداری چەندین چالاكی كردووە بە تایبەتی خۆپیشاندانەكانی شاری كۆیە لە سەردەمی پاشایەتیدا دژ بە دەسەڵاتی ئینگلیز و حوكمی پاشایەتی ئەنجام دەدران. وەك ئەوەی بڕوای بە تیۆرە فكرییەكانی ماركس هەبوو، هەر لە سەرەتای دامەزراندنی رابیتەی ژنانی عێراقی، بە دەستپێشخەری براژنی مستەفا خۆشناو كە ناوی "ئامینە خان" بووە، خوشكە فریشتە دەەبێتە ئەندامی ئەو رێكخراوە و بەرپرسی ئۆرگانی كۆیەی رێكخراوە. كەریم شارەزا لەو بارەیەوە گوتی:"دوای ئەوەی خوشكە فریشتە هەڵبژێردرا سەرۆكایەتی چالاكی رێكخراوەكە بكات لە كۆیە، لەگەڵ خاتوو جەمیلە عەلی دایكی عوسمان مستەفا خۆشناو، خەسووی كەریم ئەحمەد، كە ئەویش رۆڵێكی بەرچاوی هەبوو لە بزوتنەوەی ژناندا و ژنێكی بە تەمەنیش بوو، دەستی بە چالاكی كرد و رۆڵێكی بەرچاوی گێڕا لە وشیاركردنەوەی ژنان و بانگهێشتكردنیان بۆ كۆڕی تێكۆشان". یەكێك لە كارە گرنگەكانی خوشكە فریشتە لەو سەردەمەدا هەوڵدانی بووە بۆ كردنەوەی قوتابخانەی خوێندنی گەورانی تایبەت بە ژنان، كە ئەو كاتە بە ناوی قوتابخانەی نەهێشتنی نەخوێندەواری كراوەتەوە و خۆیشی چووەتەوە بەر خوێندن و بە تەواوی فێری خوێندەواری بووە. لەو كارەشیدا هەریەك لە "عرفەتی كاكە مەلای حاجی گەوره" و "جەمیلە عەلی" هاوكار و پشتیوانی بوون. بەشداریكردن خۆپیشاندانەكان پێش شۆڕشی چواردەی تەمموز، هەر ناڕەزایەتییەك لە بەغدا پیشاندرابێت و خۆپیشاندان كرابێت، بە هەوڵی خاتوو فریشتە و هاوڕێكانی كۆیە دووەم شوێن بووە خۆپیشاندان ئەنجام بدات. هاتنی ساڵی 1958 سەرەتای وێستگەیەكی گرنگی تێكۆشانی خوشكە فریشتە بووە، بەو پێیەی لە 14ی تەمموزی 1958 شۆڕشی گەلانی عێراق بە سەركردایەتی عەبدولكەریم قاسم سەریهەڵدا و لە رێگەی جوڵاندنی سوپاوە قاسم توانی كۆتایی بە دەسەڵاتی پاشایەتی لە عێراق بهێنێت و فەیسەڵی دووەم، كە پادشای سەر تەختی پادشایی عێراق بوو لەگەڵ عەبدولئیلای خاڵیدا و بنەماڵەكەیان لەناو بەرێت. سەركەوتنی شۆڕش دەنگە ئازادیخوازی بەرەو لوتكە برد و خوشكە فریشتە بە شێوەیەكی ئاشكرا و دوور لە ترسی راوەدوونان و گرتن كەوتە چالاكی و لە ئاهەنگەكانی سەركەوتنی شۆڕشدا لە نێو ئاپۆڕای خەڵكدا بە خوێندنەوەی شیعر و پێشكەشكردنی وتاری بەجۆش بەشداریكرد. لەو بارەیەوە، خوشكە فریشتە لە گفتوگۆیەكی تایبەت بە "وارڤین" باسی ئەو سەردەمەی گێڕایەوە و گوتی: "هەموومان حەماسەتێكی شۆڕشگێڕانەمان لادرووست بوو بوو، لە هەموو كۆڕ و كۆبوونەوەكاندا بەشداریمان دەكرد و هوتافمان بۆ سەركەوتنی شۆڕش دەكێشا". لە ساڵی 1958 دا، لە چالاكییەكدا خوشكە فریشتە وەك ئاشتیخوازێك دەردەكەوێت و پەیامی ئاشتی بە گوێی خەڵكدا دەدات و دەڵێ: ئاشتیخوازم ئاشتیم دەوێ سەرفرازم ئاشتیم دەوێ تێكۆشەرم ئاشتیم دەوێ دژی شەڕم ئاشتیم دەوێ ڕاست بێژم ئاشتیم دەوێ ناحەق نێژم ئاشتیم دەوێ شەڕ ناپەسەندو بێ دادە دوژمنی ئادەمیزادە! شەڕ فرۆش بابۆت دەركەوێ شەقیش بەری ئاشتیم دەوێ! گوتیشی: "لە دوای سەركەوتنی شۆڕش، وەك یەكێك لەو ژنانەی بڕیار بوو سەردانی چین بكەین، بۆ دیداری زەعیم عەبدولكەریم قاسم بانگهێشتكرام". سەردانی چین حكومەتی شۆڕش بە مەبەستی بەشداریكردن لە كۆنگرەیەكی تایبەت بە ژنان لە چین كە لە ساڵی 1959 بەسترا، لە ئاستی عێراقدا 7 ژن دەستنیشان دەكات بۆ ئەوەی نوێنەرایەتی عێراق بكەن و لەو ژمارەیە دوانیان كورد دەبن. كەریم شارەزا گوتی: "لە ناو كورددا حزبی شیوعی خوشكە فریشتەی دەستنیشانكرد و پارتی دیموكراتی كوردستانیش "ناجیە عەزیز"ی دیار كرد، كە ژنێكی سیاسەتمەدار و تێگەیشتوو بوو". ئەو شاندەی ژنانی عێراق لە 1ی حوزەیران – یۆنیۆی 1959 بەرەو وڵاتی چینی میللی بەڕێكەوتن و گەشتەكەیان 2 مانگی خایاند و لەو ماوەیەدا 13 وڵاتی سەر بە بلۆكی چەپیان بەسەر كردەوە. لە بارەی ئەو گەشتەیەوە، خوشكە فریشتە گوتی: "سەرەتا چووینە دیداری عەبدولكەریم قاسم و ئەو لە بارەی گەشتەكەمان و هەڵوێستی عێراقەوە رێنموونی كردین، دواتر بە فڕۆكە چووینە تاران، لەوێ دوو شەو ماینەوە و لەوێوە چووینە كراتچی پاكستان، لەوێش دوو رۆژ ماینەوە و چاوومان بە چەندین شاندی ژنان كەوتو و لەوێشەوە چووینە بۆرما و لەوێش لەبەر رەوشی كەشوهەوا فڕۆكەكەمان روویكردە تایلەند، لەوێوە چووینە پەكینی پایتەختی چین و لە میوانخانەیەكی گەورەی چەندین نهۆمی پێشوازیمان لێكرا". هەروەها گوتی: "دوای دابەزینمان لەو میوانخانەیە، رۆژێك هەواڵیان پێداین كە دوو كەس منیان دەوێت، هاتمە خوارەوە بینیم هەریەك لە مامۆستا عەزیز شەریف سەرۆكی كۆمەڵەی ئاشتی خوازانی عێراق و هاوڕێ خالید بەگداش سكرتێری حزبی شیوعی سوریا بوون، مەبەستیان لە سەردانەكە ئەوە بوو، ئاگاداری یەكدی بین و هەماهەنگیمان هەبێت و خالید بەگداش كە منی بە جلی كوردیەوە بینی بە كوردیەكی شكاو بە زاراوەی بۆتانی گوتی منیش كوردم". سەبارەت بە كۆنگرەكەی ژنانی چین، خوشكە فریشتە باسی لەوە كرد، ئەو باڵەخانەیەی كۆنگرەكەی تێدا ساز دەكرا زۆر گەورە بووە، ئەوان لە نهۆمی چوارەمی هۆڵی كۆنگرەكە بوونە و هەموو ئامادەبوویەكی كۆنگرەكە لە رێگەی دووربینەوە سەیری سەكۆی كۆنگرەی كردووە. هاوسەری ئیمپراتۆر لەو كۆنگرەیەدا جلوبەرگە كوردیەكەی و سەروكڵاو و مێخەكبەندەكەی خوشكە فریشتە سەرنجی سەرۆك وەزیرانی ئەو كاتەی چینی میللی "شوئین لای" راكێشاوە و وەك خۆی گوتی: "لەناو هەموو ژنەكاندا شوئین لای، پرسی ئەوە كێیە، وتیان ئەوە كچی جوتیارێكە لە كوردستانی عێراقەوە هاتووە، ئەویش بە سەرسامیەوە گوتی جلوبەرگەكەی لە هاوسەری ئیمپراتۆرەكان دەچێت، نەك لە كچی جوتیار". هەر لەو میانەیەدا خوشكە فریشتە پارچە شیعرێكی خۆی كە لە بارەی شۆرشی چواردەی تەمموزەوە نووسیویەتی لە بەردەم جێگری پێشەوانی چین "لیۆ شاوشی" و سەرۆك وەزیران "شوئین لای" دەخوێنێتەوە و شیعرەكە وەردەگێڕدرێتە سەر زمانی چینی بۆیان. ئەم ڕۆژە چ ڕۆژێكە دوو سەد جەژنی بی بە قوربان نەورۆزی گەلە چواردەی تەمووزە برایان! بۆ هەر كوی ئە چی خوتبەی شێرانە لە مەیدان هاوارە لەهەر لاوە بەدەم پڕ بە دڵ و گیان ئەم ڕۆژەیە ڕۆژی فەرەحو شادی خەندان ئەو ڕۆژەیە دەشكێنێت هەموو بەندو كەلەپچان! هەر لەو گەشتەیدا، نوێنەرانی ڤێتنام شاندەكەی عێراق بانگهێشتی وڵاتەكەیان دەكەن و هەفتەیەك ئەو شاندە لە ڤێتنام دەمێنێتەوە، دواتر روودەكەنە كۆریای دیموكراتی – باكوور و لەوێش بۆ چەند رۆژێك دەمێننەوە و دواتر لەسەر بانگهێشتی یەكێتی سۆڤیەت روو دەكەنە مۆسكۆ، لەوێ خوشكە فریشتە چاوی بە پرۆفیسۆر "كوردۆیڤ" دەكەوێت، هەروەها دیدار لەگەڵ ژنه پاڵەوانی یەكێـی سۆڤیەت و یەكەم ژن كە گەشتی بۆشایی ئاسمانی ئەنجامداوە "ڤالانتینا تریشكوفا" ساز دەكات. بە گوێرەی گێڕانەوەی خوشكە فریشتە كە لە گەشتنامەكەیدا ئاماژەی بۆ كردووە، لە مۆسكۆ بە بەشداری شاندی سەندیكای كرێكارانی عێراق، ئاهەنگێگ بۆ شاندەكەی ژنان ساز دەكرێت و لە ئاهەنگەكەدا پرۆفیسۆر "قەناتی كوردۆییڤ" نامەیەكی تایبەتی پێدەدات بۆ ئەوەی دوای گەڕانەوەی بیگەیەنێتە "مەلا مستەفا بارزانی" رابەری جووڵانەوەی چەكداری ئەیلوول و هەروەها هەر لەو ئاهەنگەدا، دیدار لەگەڵ جێگری سەرۆك كۆماری ئۆزبەگستانی سۆڤیەتی خاتوو "فاتیمە عەلی" كە بە رەچەڵەك كوردی ئۆزبەگستان بووە ساز دەكات و لە بارەی زمان و تێكۆشانی سیاسی كوردەوە بیروڕا ئاڵوگۆڕ دەكەن. "چیم دی لە چین" دوای دوومانگ لە گەشتەكەیان، رۆژی 28ی ئاب – ئۆگستی 1959 شاندەكە گەڕانەوە عێراق و لە ئاستی باڵادا لە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی بەغدا پێشوازییان لێكرا و خوشكە فریشتە بەشێك لە ماجەرای ئەو گەشتەی بە شیعر هۆنیوەتەوە و لە بەشێكیدا هاتووە: چیم دی لە چین، چیم دی لە چین چیم دی لە سەرچاوەی زانیین دەشتی سەوزو پان و بەرین دۆڵ و گرد دارستانی شین كشتوكاڵ، بێستانی ڕەنگین ئافرەتانی باوەڕ بە تین سەربەرزن وسەربەست دەژین لەكارخانە، جاتی چنین شان بەشانی پیاوان دەژین لە تێكۆشان و ڕاپەڕین لە پاراستنی خاكی چین ژن پۆلیسن لە جادەكان وەزیر، نوێنەر، لەپەڕلەمان ئیش كەرن سەربازی دەوڵەت مووچە خۆرن لە حكومەت لەبەر دەكەن پۆشاكی پیاو تەماشا دەكرێن بەیەك چاو لەناو پەرێز لە پاوان دروێنە ئەكەن بێوچان بێماندوو بوون و بێڕاوەستان زۆر ڕووخۆشن لەگەڵ میوان شیرین گوفتار، كردەوە جوان هەڵوێست وەرگرتن لە قاسم گۆڕانی سیاسەتی بەغدا لە بەرامبەر كورد و دەستپێكردنی جوڵانەوەی چەكداری كورد لە 11ی ئەیلوول – سێپتێمبەری 1961دا، خوشكە فریشتەی هێناوەتە سەر ئەو بڕوایەی كە شۆڕشی چواردەی تەمموز لە رێبازی خۆی لای داوە و لە شیعرێكی هەشت بڕگەییدا، نووسیویەتی: هێشتا مابووی بەرە بەیان كڕو كپ، بێ هەست بوو كاروان سپێدەی دا لە رۆخ ئاسۆ ئەستێرەی رۆژ بە درۆ هەڵات دەنگی: (هەستە میللەت) دەهات لە هەموو لایەكی وڵات دەیانگوت: (رۆژە، بەیانە دەی هەستن كاتی كاروانە). كاروانییەكان، جا زوو بە زوو بەرەو قۆناغی ژین دەچوون بە هیوا بوون بە ئاوات و ئامانج بگەن بەڵام كاروان بەهەڵە چوو سپێدەكە ناوەختی بوو سپێدەی درۆنە بوو ئەستێرەكەش ئەستێرەی كاروانكوژە بوو پێشمەرگایەتی لە تەمەنی خۆیدا خوشكە فریشتە دوو جار و لە دوو قۆناغی هەستیاری ژیانی سیاسی كۆمەڵی كوردەواریدا بووەتە پێشمەرگە. دوای كودەتای بەعسیەكان بەسەر عەبدولكەریم قاسمدا لە 8ی شوبات – فێبرایەری 1963 و دەستپێكردنی شاڵاوی راوەدوونانی شیوعیەكان خوشكە فریشتە چەكی پێشمەرگایەتی كردووەتە شان و رووی لە شاخ كردووە و لەگەڵ هاوڕێ شیوعیەكانیدا چووەتە سەنگەرەوە. لە 17ی تەمموز – یۆلیۆی 1968 گروپی دووەمی بەعسییەكان بە سەرۆكایەتی "بەكر – سەدام" كودەتای دوومیان ئەنجامدا و سەرەتا لەگەڵ حزبی شیوعی عێراقدا بەرەیەكیان درووستكرد. لە بارەی ئەو بەرەیەوە، "كەریم شارەزا" گوتی: "ئەوە هەڵەترین شت بوو، حزبی شیوعی كردی، ئێمە و خوشكە فریشتەش ئەو كاتە پێمان ناخۆش بوو، بەڵام حزبی شیوعی خۆی بە ناچار بینیەوە بۆ دروستكردنی ئەو بەرەیەوە و لە ژێر فشاری یەكێتی سۆڤیەتدا بوو، لەو ماوەیەدا بە تایبەتی دوای ئیمزاكردنی رێككەوتننامەی ئازاری 1970 خوشكە فریشتە هەر لەگەڵ ژنانی حزبی شیوعیدا چالاكی ئەنجام دەدا و لەو ماوەیەدا دوور و نزیك ستایشی بەعسی نەدەكرد". دوای نسكۆی جوڵانەوە چەكدارییەكەی ئەیلوول و ئیمزاكردنی رێككەوتننامەی 6ی ئازار – مارسی 1974ی نێوان سەدام حوسێن جێگری سەرۆكی ئەو كاتەی عێراق و محەممەد رەزا شای پەهڵەوی لە جەزائیر و حزبی بەعس وەك حزبی سەركردە لە عێراق خۆی ناساندو راوەدوونانی شیوعییەكان، دەستیپێكردەوه. خوشكە فریشتە كە بەهۆی نەخۆشییەوە كەمتر لە بارەی خۆیەوە دەدوا و زیاتر گوێی بۆ وتوێژی وارڤین لەگەڵ مامۆستا كەریم شارەزا گرتبوو، لە هەر شوێنێك بیتوانیبا قسەی دەكرد، لە بارەی ئەو سەردەمەوە گوتی: "لە 1978 چوومەوە شاخ و بوومەوە بە پێشمەرگە، هەتا مەسەلەی شەڕەكەی قڕناقە و پشت ئاشان پێشمەرگە بووم". بە دیل دەگیرێت و مام جەلال دەیناسێتەوە لە رووداوەكانی شەڕی نێوان یەكێتی نیشتمانی كوردستان و حزبی شیوعی عێراقدا، كاتێك هێزەكانی یەكێتی لە 1ی ئایار – مایۆی 1983 هێرشێكی فراوانیان كردە سەر حزبی شیوعی و توانیان دەستبگرن بەسەر بنكە و بارەگاكانی حزبی شیوعیدا لە "پشت ئاشان" خوشكە فریشتە یەكێك لەو پێشمەرگانەی شیوعی دەبێت كە بە دیلی دەكەوێتە بەر دەست هێزەكەی یەكێتی. لەو بارەیەوە مامۆستا "كەریم شارەزا" گوتی: "خوشكە فریشتە بەدیلی برابوو بۆ لای نەوشیروان مستەفا كە سەركردایەتی شەڕەكەی دەكرد، لەوێ مام جەلال ناسیبوویەوە و وتبووی دەستی لێ نەدەن، ئەوە ژنێكی ناسراوی كۆیەیە و هەرچی بەسەر بێت بە خراپ بەسەرماندا دەشكێتەوە". ئەو گوتیشی: "شەڕەكە بڕیاری تاك لایەنی نەوشیروان مستەفا نەبوو، بەڵكو بڕیاری یەكێتی بوو، خودی مام جەلال سكرتێری یەكێتی نامەی پیرۆزبایی سەركەوتنی بۆ نەوشیروان مستەفا نارد". لە ئەدەبیاتی حزبی شیوعیدا لە بارەی خوشكە فریشتە و ئەو ژنانەی بە دیلی كەوتوونەتە دەست هێزەكانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان زۆر بەسەرهات ئاماژەیان پێكراوە و لە هەموویاندا باس لە چاونەترسی خوشكە فریشتە و خەمخۆری بۆ كەسوكاری پێشمەرگە كوژراوەكانی حزی شیوعی باسكراوە. مام جەلال دەینێرێتەوە بۆ شار دوای ئەوەی بە بڕیاری سكرتێری یەكێتی نیشتمانی كوردستان "جەلال تاڵەبانی" خوشكە فریشتە ئازاد دەكرێت، هەر خودی "تاڵەبانی" رێگەی گەڕانەوەی بۆ شار بۆ خۆشدەكات و دەینێرێتەوە كۆیە. لەو بارەیەوە مامۆستا كەریم شارەزا گوتی: "مام جەلال كەسی وای هەبوو، كە پەیوەندیان بە حكومەتی بەعسەوە هەبوو، وەك جەمال خۆشناو و رەفیق پشدەری، لەو میانەیەدا مام جەلال بە جەمال خۆشناوی وتبوو، ئاگات لە خوشكە فریشتە بێت و بیبەوە كۆیە، كاتێ هاتەوە كۆیە، حكومەتی بەعس هاتن و وتیان دەبێت بچیتە ئیستخباراتی كەركووك و ئەویش رۆیشت و لەوێ لێیان پرسی بوو، نەچوویتە ئێران، ئەمیش وتبووی نەخێر، بەعس زۆر حەساسیەتی بە ئێران هەبوو، ئەوەی چووبایە ئێران كێشەی زیاتر بوو، لەوێ پیان وتبوو، هاوكاریمان بكە، خوشكە فریشتەش خۆی لێ بەهەڵەدا بردبوون و گوتبووی هاوكاری چیتان بكەم، من پارەم نیە، ئەوانیش وتبوویان زانیاریمان بەرێ، خوشكە فریشتەش وتبووی من هیچ نازانم". دوای لێكۆڵینەوە لەگەڵی دەزگای ئیستخباراتی بەعس ئازادی دەكەن و دەگەڕێتەوە كۆیە و لەوێ جارێكی دیكە پەیوەندی بە ریزە نهێنییەكانی رێكخستنی شیوعی درووست دەكاتەوە و لەگەڵ دەستەخوشكەكانی لەوانە "ئایشە گوڵ"ی دایكی كەسایەتی دیاری حزبی شیوعی، كە حزبی بەعس لەسێدارەی دا، دەستبەكاركردن دەكاتەوە. وەك پێویست ئاوڕی لێنەدراوەتەوە لە ماوەی مانەوەی لە شاری كۆیە، سەرقاڵی كاری رێكخستن دەبێت و تا راپەڕینی ئازاری 1991 و لە دوای راپەڕینیش پەیوەندی بە ریزەكانی حزبی شیوعیەوە ناپچڕێت و وەك كەسایەتییەكی ژن لە كۆیە و هەولێر رۆڵی لە رێكخستنەوەی ریزەكانی ژنانی حزبی شیوعی گێڕاوە. لە ساڵی 2005 دیوانێكی شیعری بە ناونیشانی "چەپكێك لە هۆنراوەكانی فریشتەیی كۆیی" بە چاپ گەیاندووه، كە تێیدا گەشتنامەی خۆی بۆ چینی میللی یادداشت كردووە. لە ساڵی 2007 لە كۆیە خەڵاتی "سەید برایمی" وەك كەسایەتیەكی ژنی تێكۆشەر وەرگرتووە و وەك پێشمەرگەیەكی دێرین موچەی بۆ بڕاوەتەوە و لە ئێستادا رەوشی تەندروستی لەبار نیە و لە شاری هەولێر لەگەڵ ماڵی مامۆستا كەریم شارەزای برا بچوكیدا ژیان بەسەر دەبات. سەرەڕای تێكۆشانی ناوازەی خاتوو فریشتە، بەڵام لە ناوەندی سیاسی و رۆشنبیری كورددا وەك پێویست ئاوڕ لە ژیان و خەباتی ئەو ژنە نەدراوەتەوە و تا ئێستا تەنانەت كۆڕێكی رێزلێنانی بۆ ساز نەكراوە. ژن لە شیعرەكانی خوشكە فریشتەدا لە یەكەم شیعری چاپكراویدا كە لە مایسی 1947 دایناوە، خوشكە فریشتە لە ژێر ناوی "خوشكینە" روو لە ژنانی كورد دەكات و دەڵێت: خوشكینە بەسیە غەمو پەژارە وەرنە كۆڕی ژین ئازاو بەكارە بڕۆن بۆ مەكتەب هەروەكو لاوان هەرچی بخوێنی ئەو پایەدارە هەستن لە خەوی غەفڵەت ڕاپەڕن هەتاكەی نوستن، عالەم هۆشیارە ئێوەش بڕواننە كچی ئەورپا كە چۆن خەریكی ئیش و كردارە بۆچی دواكەوتون لە كاروانی ژین بۆچی ژیانتان، وانالەبارە عالەم بەجاری مەستی سەربەستین بۆچ بەشی ئێوەش جەورو ئازارە ئیتر پێشكەون. تاكو سەركەون. هەتا ئازاد بن لەم ژینە تارە بەندی فریشت بۆ كچانی كورد بەنرخترە لە زێڕ و پارە. لە هاوینی 1948دا شاعیر ژنانی كورد هان دەدات ئەوانیش بەشداری بكەن لە تێكۆشان بۆ بەدەستهێنانی سەربەستی و ئازادی و لە پارچە شیعری "كچی كوردستان"دا وێڕای باسكردن لە چەوساوەیی و دواكەوتوویی ژنانی كورد دەڵێت: خوشكی قارەمان هەوڵێ بۆ ژیان بدەن هەمووتان، تا نەفەوتاوون. ئێوەش هیممەتێ، خوشكان غیرەتێ بەرن هەڵمەتێ، بۆچی وەستاوون. ئێوەش راپەڕن لە بۆ سەربەستی مەیەڵن پەستی، شووكر تەواوون. خێراكەن گیانە، راكەن شێرانە بۆ كۆڕی ژیان، هەتاكو ماوون. شاعیر پەیامی شیعرەكانی زیاتر رووی لە ژنە، ئامانجی ئەوەیە ژنیش وەك پیاو لە هەموو كایەیەكی ژیاندا رۆڵی خۆی بەرجەستە بكات، تەنانەت لە شیعرێكی پیرۆزباینامەدا تەنا ژنان دەدوێنێت و رووی پەیامی پیرۆزباییەكەی لە ژنانە و دەڵێت: جەژنتان پیرۆز، جەژنتان پیرۆز خوشكانی دڵسۆز، جەژنتان پیرۆز هەروەها لە بارەی ژنانی لوبنانەوە لە دێڕە شیعرێكدا بە ناونیشانی "بۆ خوشكانی لوبنان" نووسیویەتی: جەژنتان پیرۆز، خوشكانی لوبنان قوربانی بدەن، قوربانە قوربان. لە شیعری "چیم دی لە چین"دا، شاعیر وێنەیەك لە بارەی ژیانی ژنانی چین دەكێشێت بۆ ئەوەی ژنانی كورد وەك سەرمەشقێك چاویان لێبكات و دەڵێ: ئافرەتانی باوەڕ بە تین سەربەرزن وسەربەست دەژین لەكارخانە، جاتی چنین شان بەشانی پیاوان دەژین لە تێكۆشان و ڕاپەڕین لە پاراستنی خاكی چین ژن پۆلیسن لە جادەكان وەزیر، نوێنەر، لەپەڕلەمان ئیش كەرن سەربازی دەوڵەت مووچە خۆرن لە حكومەت لەبەر دەكەن پۆشاكی پیاو تەماشا دەكرێن بەیەك چاو لەناو پەرێز لە پاوان دروێنە ئەكەن بێوچان بێماندوو بوون و بێڕاوەستان زۆر ڕووخۆشن لەگەڵ میوان شیرین گوفتار، كردەوە جوان لە شیعری "داری هیوا"دا كە لە ساڵی 1960 نووسیویەتی، باس لە بەشداری ژنان لە شۆڕشی چواردەی تەمموز دەكات و دەڵێت: وا ئافرەتیش هاتە مەیدان هاتە ناو كۆڕی تێكۆشان هۆشیار بوو، راپەڕی لە خەو بوون بە یەك كۆمەڵی پتەو كۆمەڵی مافی ئافرەتان بەردەوامن لە تێكۆشان بۆ وەرگرتنی مافی تەواو ئەو مافەی چەند ساڵە خوراو! سەرچاوەكان: 1 – فریشتە كۆیی، چەپكێك لە هۆنراوەكانی فریشتەی كۆیی، لە بڵاوكراوەكانی هەفتەنامەی رێگای كوردستان، چاپی یەكەم، چاپخانەی كشتوكاڵ، 2005. 2 - رەهبەری سەید ئیبراهیم، خوشكە فریشتە (فریشتەی تێكۆشەر و شاعیر)، http://www.koye.eu/koye-filer/women/frishta.html. 3 – ئه‌رسه‌لان ره‌حمان، دەقی گفتوگۆیەكی رۆژنامەوانی لەگەڵ هەریەك لە خوشكە فریشتە و مامۆستا كەریم شارەزا لە 21ی تەمموزی 2013 ئه‌نجامدراوه. ئا: ئه‌رسه‌لان ره‌حمان |
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق