ئەمڕۆ رۆژی جیهانی زمانی دایكە
ئەمڕۆ رۆژی جیهانی زمانی دایكە |
 وارڤین – هەولێر: هەموو ساڵێك لە رۆژی (21 / شوبات – فێبرایەر)دا، مرۆڤایەتی بە چالاكی جۆراو جۆر یادی زمانی زگماكی واتە (زمانی دایك) دەكاته‌وه و یادكردنەوەی ئەو رۆژە تا ئێستا لە هەرێمی كوردستان نەبووەتە كلتوور و فەرامۆشكراوە، ئەمە لە كاتێكدایە كورد وەك نەتەوەی دێرینی میزۆپۆتامیا، خاوەنی زمانێكی هەڕەشەلێكراوە و زۆرێك لە شێوەزارە زگماكییەكان رووبەڕووی لەناو چوون و شێواندن بوونەتەوە. مێژووی رۆژی جیهانی زمانی دایكی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی (1952) كە، پاش سەربەخۆیی هیندستان لەساڵی (1947) و لە دوای جیابوونەوەی پاكستان لە هیندستان، كە ئەوكاتە وڵاتی بەنگلادیش بە‌پاكستانەوە لكێندرابوو. لەو سەردەمەدا زمانی فەرمی پاكستان لەهەر دوو بەشی رۆژئاوا و رۆژهەڵاتدا زمانی ئۆردوو بوو و بەشی رۆژهەڵات، كە بەنگالی بوو ناچار بوون زمان ئوردوو لەپەروەردە و چەندین بواری ژیانییدا بەكار ببەن. لەساڵی (1952) كۆمەڵێك خوێندكاری زانكۆی بەنگلادیشی كەمپینێكیان بۆ زمانی بەنگالی ئەنجامدا، كە ئەو زمانە لەهەرێمەكانی رۆژهەڵاتی پاكستاندا بەكاربهێنرێ، بەڵام حكومەتی ئەو سەردەمەی پاكستان، داواكاری خوێندكارانی رەتكردبۆوە. خوێندكارانی بەنگالیش كۆڵیان نەدا و بانگەوازی مانگرتنێكی گشتیان كرد و پێداگریان لەسەر داوا رەواكانی خۆیان كرد. سەرلەبەیانی رۆژی (21 / شوبات – فێبرایەر / 1952) پۆلیسی پاكستان بەفەرمانی دەوڵەت تەقەی لەخوێندكارانی زانكۆ كرد و لە ئەنجامدا چەندین خوێندكار گیانیان لەدەستدا. رۆژی (21 / شوبات – فێبرایەر) لەلایەن رێكخراوی یۆنسكۆوە ماوەی (14) ساڵە وەكو رۆژی جیهانی زمانی زگماكی بە ئامانجی رێزگرتن و بەهادان بە زمانەكانی سەرجەمە نەتەوەكانی جیهان راگەیەندراوە. لە رۆژی (21 / شوبات – فێبرایەر / 1999)دا لەلایەن رێكخراوی كلتوریی نەتەوەیەكگرتووەكان (یونسكۆ)وە بەفەرمی وەكو رۆژی زمانی زگماكی دەستنیشان كراوە. به‌گوێرەی رێكخراوی یونسكۆ لەجیهاندا (6000 - 7000) زمان قسەیان پێدەكرێ، بەڵام هەر ئێستا زیاتر لە نیوەی ئەو زمانانە لەمەترسی لەنێوچووندان و هەندێكیشیان رۆژانە رووبەڕووی هێرشدەكرێنەوە و قەدەغەیان لەسەرە. زمانی كوردی یەكێك لەو زمانانەیە. رۆژی جیهانی زمانی دایكی بەتایبەتی بۆ كورد، كە زمانی كوردی لەوڵاتانی وەك توركیا، ئێران و سوریا قەدەغەیە و لەچەند ناوچەی سنووری باشووری هەرێمی كوردستانیشدا رووی لە توانەوە كردووە. زمانی كوردی تا ئێستاش لەلایەن داگیركارانی وەك ئێران، توركیا و سوریا بە فەرمی ناناسرێ و قەدەغەی خراوەتە سەر، بەڵام سەرەڕای هەموو گوشارەكان، كوردان لەپێناو پێشخستن و بەفەرمی ناساندنی زمانی كوردیدا تێدەكۆشن. لە باكووری كوردستانیش زیاتر لە (80) ساڵە زمانی كوردی رووبەڕووی تواندنەوە كراوەتەوە و قەدەغەی لەسەرە. تا ئێشتاش، كاربەدەستانی دەوڵەتی تورك پێداگیری لەسەر تاك زمانی دەكەن زمانی توركیان بەسەر كوردان و نەتەوەكانی تردا سەپاندووە. لە ئێران و لەسەردەمی دەسەڵاتی پاشایەتی رەزاشادا، دەوڵەت بە فەرمی زمانی فارسی وەك زمانی سەرەكی راگەیاند. وێڕای پەلاماری سیاسی و چەكداری بۆ سەر خەڵكی رۆژهەڵاتی كوردستان، دەستی بە هێرشێكی بەرفراوانی كلتوریش كرد. دژایەتی جلوبەرگی كوردی و قەدەغەكردنی خوێندن بەزمانی كوردی لە رۆژهەڵاتی كوردستان، بەشێك بوون لەم پیلانانەی كە دەوڵەتی رەزا شا، دەستی پێ كرد. بەتایبەتی دوای شۆڕشی گەلانی ئێران لە ساڵی (1979)، كۆماری ئیسلامی درێژەی بەهەمان سیاسەتی خۆیدا و زمانی كوردی بەتەواوی پشتگوێخرا. لە رۆژئاوای كوردستانیش بەهۆی سیاسەتی فاشیستیانەی بەعس لە سوریا، زمانی كوردی قەدەغەی لەسەرە، بەڵام ئەمڕۆ سەرەڕای هەموو هەڕەشە و گوشارەكان، بەهۆی تێكۆشانی دیموكراتیانەی گەلی كورد، تواندراوە لە زۆربەی شارەكانی رۆژئاوای كوردستان خوێندنگایی كوردی بكرێتەوە. لە باشوری كوردستانیش بەتایبەت لە ناوچە دابڕێنراوەكانی وەك، كەركوك، خانەقین، سەعدییە، دوزخورماتوو، جەلەولا، مەندەلی و چەندین ناوچەی دیكە، زمانی كوردی لەژێر مەترسیدایە. یەكێك لەو شێوە زارە رەسەنانەی لە ناوچەكە رووبەڕووی لەناو چوون بووەتەوە زارەوەی (زەنگنە)یە كە لكێكە لە شێوەزاری ماچۆزمانەكان یاخود (گۆران). قەدەغەبوونی زمانی كوردی لەلایەك و باڵاداربوونی زمانی بێگانە و خوێندن بەم زمانانە لەلایەكی دیكەوە، مەترسییەكی گەورەیە بۆ لاواز بوون و لەناوچوونی زمانی هەر نەتەوەیەكی ژێر دەست و ئەمەش یەكێكە لەو مەترسیانەی كە خەڵكی كوردستان بەهۆی سیاسەتی داگیركەرانەوە ڕووبەڕووی بۆتەوە. |
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق